Stymulacja rozwoju mowy- zalecenia dla rodziców

W ramach działań terapeutycznych ważne jest:

> Stosowanie „kąpieli słownych”, zabaw i ćwiczeń pobudzających mowę,

> Prowadzenie ćwiczeń rozwijających motorykę, percepcję słuchową i wzrokową, koordynację wzrokowo-ruchową,

> Rozwijanie i doskonalenie mowy biernej (rozumienie) dziecka

> Prowadzenie ćwiczeń artykulacyjnych i oddechowych

Przy każdej nadarzającej się okazji należy dziecko nagradzać i chwalić za trud i efekty rozwoju mowy. Poczucie niedoskonałości może prowadzić do cofnięcia widocznych już efektów oraz ukształtować u dziecka poczucie mniejszej wartości. Telewizja i komputer są wrogiem komunikacji w rodzinie. Dzieci oglądające zbyt dużo telewizji przestają przejawiać chęć do porozumiewania się, przyzwyczajają się do tego, że można być biernym, że nie trzeba odpowiadać, a jeśli się chce to można nawet i nie słuchać kiedy ktoś do nas mówi.

W rozwijaniu sprawności językowej dziecka uwzględnia się najbliższe mu obszary: ja, rodzina, dom, podwórko.

Przykładowe ćwiczenia

Cel: nazywanie członków rodziny

Pokazujemy dziecku fotografie jego rodziny. Wskazując kolejno członków rodziny mówimy: to jest tata, to jest mama, to jest babcia …..

Zadajemy pytanie; kto to jest? Czekamy na odpowiedź dziecka. Chwalimy za każdą aktywność werbalną dziecka, nawet wtedy gdy artykulacja jest nieprawidłowa, nie poprawiamy dziecka. Nasza odpowiedź zawsze musi być akceptująca, nagradzająca.

Polecić można również dziecku: pokaż gdzie jest mama, tata? Można wykorzystać wiersz, w trakcie mówienia dziecko będzie wskazywać osoby z rodziny.

„moja babcia i mój dziadek

moja mama i mój tata

moja siostra oraz ja to rodzinka na sto dwa”

cel: kształtowanie pojęcia duży-mały

Pokazujemy dziecku dużą i małą piłkę mówiąc: To jest mała piłka /wskazujemy małą piłkę/. To jest duża piłka/ wskazujemy dużą piłkę/. Następnie zadajemy dziecku pytanie:”Gdzie jest mała piłka?” ,”Daj mi dużą piłkę, narysuj małą piłkę a teraz dużą piłkę” itp.

Cel: nazywanie pomieszczeń i sprzętów domowych, określanie miejsca w przestrzeni. Zabawa domkiem np. dla lalek. Nazywamy pomieszczenia: pokój, kuchnia, łazienka. Pytamy dziecko: Jakie pomieszczenia są w domu?” Dziecko powtarza nazwy pomieszczeń. Następnie pytamy: „gdzie jest kuchnia,pokój itp.?” Dziecko wskazuje pomieszczenia i odpowiada: na górze, na dole.

Pokazujemy dziecku obrazki przedstawiające różne sprzęty domowe: pralka, odkurzacz, lodówka itd. i pomieszczenia: kuchnia, łazienka, pokój. Mówimy: lodówka stoi w kuchni /kładziemy obrazek w kuchni/, pralka stoi w łazience /kładziemy obrazek w łazience itd. Następnie pytamy „Gdzie jest pralka?”, „Co stoi w kuchni?”. Czekamy na odpowiedź.

Równolegle z ćwiczeniami rozwijającymi słownictwo należy stosować ćwiczenia kształtujące mowę pod względem gramatycznym. Celem tych ćwiczeń jest poprawne stosowanie form gramatycznych i konstruowania prostych zdań. Najpierw ćwiczymy rozumienie wyrażeń przyimkowych, np. połóż misia pod stołem, postaw kubek na stole, połóż widelec obok talerza.

Aby prawidłowo realizować wszystkie dźwięki mowy aparat artykulacyjny musi być odpowiednio przygotowany. Ćwiczenia artykulacyjne mają na celu wypracowanie precyzyjnych ruchów narządów mowy. Konieczne jest aby dziecko posiadało odpowiednią ruchomość języka i warg. Wielokrotne powtarzanie tych samych ruchów języka i warg podczas ćwiczeń jest dla dziecka nużące. Czynności te stają się bardziej atrakcyjne, gdy są wplecione w bajkę czy wiersz. Np.:

Pewnego dnia krasnoludek, który mieszka u każdego w buzi robił wielkie porządki. Najpierw umył dokładnie ściany (przesuwamy językiem po wewnętrznej powierzchni lewego, potem prawego policzka). Potem umył sufit (przesuwamy język po podniebieniu w przód i w tył – buzia otwarta). Podłoga też była brudna więc umył ją bardzo dokładnie (opuszczony jak najniżej język myje dolne dziąsła). Okna też musiały zostać umyte. Najpierw umył ich stronę zewnętrzną a potem od środka (język wędruje po stronie zewnętrznej a potem wewnętrznej zębów). Potem umył schody w przedsionku (język przesuwa się w stronę dolnej wargi i wysuwa na brodę). Komin też musiał zostać wyczyszczony (język wysuwa się w kierunku wargi górnej i nosa). Kiedy spostrzegł z okna przechodzącą sąsiadkę, pomachał jej ściereczką (język wędruje z jednego kącika ust do drugiego). Na koniec wytrzepał dywany (język wędruje na zmianę do górnej i dolnej wargi).

Więcej propozycji znajduje się w książce „Gimnastyka buzi na wesoło” Iwony Rutkowskiej- Błachowiak.

Słuch fonematyczny to zdolność precyzyjnego słyszenia i różnicowania dźwięków mowy. Dziecko musi wyodrębnić z potoku mowy wyrazy, w wyrazach sylaby, w sylabach głoski, a także uchwycić kolejność głosek w wyrazie. Naturalny trening słuchu fonematycznego rozpoczyna się bardzo wcześnie. Już sama reakcja dziecka na głos matki, na melodię wyrazów jest odruchem naśladowczym. Dziecko po głosie poznaje kto do niego przemawia i jak przemawia (łagodnie, spokojnie, opryskliwie, w złości) W procesie stymulacji rozwoju mowy nie może zabraknąć ćwiczeń rozwijających słuch fonematyczny.

Przykłady ćwiczeń:

Stosowanie „kąpieli słownych”, zabaw i ćwiczeń pobudzających mowę,

Prowadzenie ćwiczeń rozwijających motorykę, percepcję słuchową i wzrokową, koordynację wzrokowo-ruchową,

Rozwijanie i doskonalenie mowy biernej (rozumienie) dziecka

Prowadzenie ćwiczeń artykulacyjnych i oddechowych

Np. duże dzwony – bim bam bom. Sanki dzwonią – dzeń, dzeń. Dzwonek szkolny – dindilin Woda kapie – plim plom. Cymbałki – pling pleng. Gitara – dong dong. Bęben – bum bom bum. Mały bębenek – trom trom trom .Talerze – czin czin. Trąbka gra – tra ta ta Duży zegar – tak tak tak. Mały zegarek – cyk cyk cyk Wołanie imion: Jasiuuuu! Okrzyki – hej ha! Heelo! Hop hoop! Usypianie do snu lalki – aaa

Czytamy dużo wierszyków i bajeczek, które zawierają wyrażenia dźwiękonaśladowcze. W ramach ćwiczeń słuchowych stosujemy również rozpoznawanie, naśladowanie rytmu, liczby uderzeń, klaskanie w rytm.

Dzielimy wyrazy na sylaby, dziecko zgaduje co powiedziała np. Sylabinka, która tylko tak potrafi mówić.

Wykorzystujemy rymowanki, dziecko odgaduje brakujące rymy np.

„wlazł kotek na …… (płotek)” można podpowiedzieć pierwszą sylabę – pło……. (tek)

Można wymyślać rymy np. „Pan Tralisław Tralaliński

Jego żona trala ……..(lona) itd.

Mówienie jest nierozłącznie związane z oddychaniem. Inny jest sposób oddychania wtedy, gdy milczymy a inny, gdy mówimy. Podczas spoczynku oddychamy nosem: wdech i wydech są niemal zrównoważone co do długości trwania. Natomiast w czasie mówienia oddychamy przede wszystkim ustami; wdech jest szybki i krótki, wydech długi, powolny. Mówiąc nabieramy tyle powietrza, ile trzeba do wypowiedzenia wyrazu czy zdania. Staramy się nie mówić na resztkach powietrza czyli na powietrzu zapasowym, gdyż końcowa część zdania będzie wówczas cicha, wypowiedziana z wysiłkiem i mało zrozumiała lub będziemy musieli przerwać zdanie w połowie w celu nabrania powietrza i nasza wypowiedź nie będzie płynna.

Ćwiczenia oddechowe mają na celu pogłębienie oddechu, rozruszanie przepony, wydłużenie fazy wydechowej, a także zapobieganie takim zjawiskom jak arytmia oddechowa, mówienie na wdechu, kolizja między rytmem oddychania a strukturą wypowiedzi

Przykładowe ćwiczenia:

> Puszczanie baniek mydlanych

> Zdmuchiwanie kawałka papieru z gładkiej łub chropowatej powierzchni

> Dmuchanie na zawieszone na nitce krążki lub kulki waty

> Chłodzenie gorącej zupy na talerzu

> Zdmuchiwanie mlecza – długo, aż spadnie ostatnie nasionko (długie strumienie powietrza)

> Chuchanie na zamarzniętą szybę

> Chuchanie na szybę by zaparowała jej powierzchnia

> Lokomotywa oddaje nadmiar pary: fffff lub szszszszsz (długo)

> Wypuszczanie powietrza z balonika, piłki: ssssssssss (długo)

> Ćwiczenia ruchowe dwufazowe: jedna faza wdech , druga faza wydech (wszelkiemu prostowaniu towarzyszy wdech, skłonowi i skrętowi wydech

> Pociąg stoi na stacji gotowy do odjazdu. Lokomotywa sapie – dziecko naśladuje sapanie lokomotywy: pach, pach lub pf,pf,pf. Pociąg rusza powoli i jedzie coraz szybciej – dziecko naśladuje; cz,cz,cz na jednym wydechu.

> Wydłużanie samogłosek na jednym wydechu – łączyć samogłoski ao, eo, aoe np. naśladowanie syreny.

> Dla rozruszanie przepony: śmiech – wesoły, gwałtowny, cichy, lekki, naśladowanie

śmiechu różnych ludzi: staruszki he,he,he; kobiety: ha,ha,ha; mężczyzny: tubalny rubaszny ho,ho,ho, dziewczynki-piskliwy: hi,hi,hi, chłopca – wesoły, hałaśliwy: ha,ha,ha

Autor: Agnieszka Wernik